Eenzaamheid is een maatschappelijk probleem dat de nodige kosten met zich meebrengt. Ouderen lopen een groot risico op eenzaamheid omdat zij te maken krijgen met verlies van bijvoorbeeld werk en geliefden. Mensen van 40 jaar en ouder die regelmatig dankbaar zijn, blijken zich minder eenzaam te voelen. Hoe komt dat?
In een onderzoek dat gepubliceerd is in Aging & Mental Health, beantwoordt Esther Frinking deze vraag. Dat deed ze samen met haar team dat een samenwerking is tussen de Open Universiteit Nederland en IGDORE. Ze vroeg 163 mensen tussen 41 en 92 jaar naar hun dankbaarheid en psychologische flexibiliteit, en of ze zich eenzaam voelden. Uit haar resultaten bleek psychologische flexibiliteit een belangrijk mechanisme te zijn tussen dankbaarheid en eenzaamheid.
Dankbaarheid
Dat dankbaarheid met meer positieve en minder negatieve gevoelens samengaat, is al regelmatig gevonden in diverse onderzoeken (Jans-Beken, 2018). Waarom dit zo is, dat is nog niet goed duidelijk. Wood en collega’s (2010) suggereerden twee onderliggende mechanismen. Mogelijk dat de ingrediënten van dankbaarheid – intentie, kosten, baten en responsiviteit – voor meer positieve gevoelens kan zorgen. Hun andere suggestie was dat dankbare mensen moeilijkheden actiever aanpakken en minder geneigd zijn om voor problemen weg te lopen.
Psychologische flexibiliteit
Vooral die laatste suggestie is interessant. Dit idee hangt nauw samen met psychologische flexibiliteit, een term uit de Acceptance and Commitment Therapy (ACT). Deze term verwijst naar het vermogen om flexibel om te gaan met tegenslagen door het vergroten van de betrokkenheid bij een zinvol en waardevol leven. Psychologische flexibiliteit kent zes kernprocessen – acceptatie, defusie, aanwezig zijn, zelf als context, waarden en toegewijde actie -. Deze processen overlappen elkaar overlappen en ze zijn onderling verbonden.
Minder eenzaamheid
Dit onderzoek door Frinking en collega’s laat zien dat dankbaarheid de psychologische flexibiliteit kan ondersteunen bij ouderen. Zij weten dat het leven goed kan zijn, maar accepteren ook dat het leven tegenslagen kent (P. T. P. Wong, 2012). Dankbaarheid helpt om even stil te staan en aandacht te hebben voor zowel de eigen gevoelens als de omgeving (Emmons & Mishra, 2011). Hierdoor zullen dankbare mensen eerder actief op zoek gaan naar andere mensen voor sociale steun. Contact met andere mensen geeft zin aan het leven omdat belangrijke waarden zoals bijvoorbeeld vriendelijkheid, dankbaarheid en zorgzaamheid een plek krijgen in het dagelijkse leven, waardoor minder eenzaamheid wordt ervaren.
Literatuur
- Emmons, R. A., & Mishra, A. (2011). Why gratitude enhances well-being: What we know, what we need to know. In Kennon M. Sheldon, Todd B. Kashdan, & M. F. Steger (Eds.), Designing positive psychology: Taking stock and moving forward (pp. 248–262). Oxford: Oxford University Press.
- Jans-Beken, L. G. P. J. (2018). Appreciating Gratitude: New Perspectives on the Gratitude Mental Health Connection (Open University Netherlands). https://doi.org/10.6084/m9.figshare.5909782.v1
- Wong, P. T. P. (2012). Toward a dual-systems model of what makes life worth living. In P. T. P. Wong (Ed.), The human quest for meaning (pp. 49–68). Routledge.
- Wood, A. M., Froh, J. J., & Geraghty, A. W. A. (2010). Gratitude and well-being: A review and theoretical integration. Clinical Psychology Review, 30(7), 890–905. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2010.03.005
